Twee werelden

Door Huib Neven

Zelfgekozen omstandigheden brachten mij ertoe de Middeleeuwse Marialegende “Beatrijs” te herlezen. Kent u het verhaal?

Een voorname non kan, ondanks haar kloostergelofte, geen weerstand bieden aan haar jeugdliefde. Als blijkt dat haar vroegere minnaar de vlinders in zijn buik ook niet onder controle heeft, besluit de non het klooster te verlaten. De edele jongeling wacht haar op in de kloostertuin met kostbare kleren en veel geld, genoeg om de eerste zeven jaar een weelderig en werelds leven te leiden. Dan is het geld op en houdt de jongen het voor gezien. Voor de gewezen non volgen nu zeven magere jaren van bittere ellende. Om in haar onderhoud voor haarzelf en haar twee kinderen te voorzien, zit er weinig anders op dan haar lichaam in de uitverkoop te doen. De gewezen non is nu ook een gevallen non. Ze zwerft vol wroeging en berouw rond en komt op zekere dag in de buurt van het klooster. In een droom hoort zij een stem die haar zegt bij het klooster aan te kloppen om daar haar vroegere taak weer op te nemen. Pas bij de derde keer (ze lijkt Samuel wel) begrijpt zij dat het een bevel van hogerhand moet zijn. In het klooster blijkt tot haar stomme verbazing dat men haar afwezigheid van veertien jaar niet heeft opgemerkt. Wat blijkt? De goede en heilige maagd Maria, tot wie de non ondanks haar gevallen staat steeds is blijven bidden, heeft al die tijd haar plaats ingenomen.

De dichter van dit mooie verhaal wilde natuurlijk de hoorder en de lezer van toen inprenten, dat je nooit vergeefs bij Maria aanklopt. De Mariaverering bereikte in die dertiende eeuw een hoogtepunt. Maar het verhaal gaat dieper. Er vindt een botsing tussen twee werelden plaats.

Aan de ene kant de wereld van de weelde en de lichamelijkheid, aan de andere kant de wereld van soberheid, van ascese en inkeer. Voor de Middeleeuwer was dit zeer concreet. De twee werelden werden vertegenwoordigd door klooster en kasteel. Waar kies je nu voor? In dit spanningsveld kiest de dichter van de Beatrijs partij en hij wil dat de hoorder dat ook doet. De wereld van genot en weelde is een schijnwereld. Beatrijs wist dat eigenlijk ook wel. “Die werelt hout soe cleine trouwe,” (de wereld is zo trouweloos) verzucht zij, nog voor zij met haar geliefde het slechte pad opgaat.

Je kunt het verhaal ook lezen als een zoektocht, een queeste. Beatrijs verlaat haar vertrouwde en veilige wereldje en trekt erop uit, om gelouterd en tot inzicht gekomen (sadder and wiser, zou de dichter Bloem zeggen) terug te keren.

Onze wereld ziet er anders uit dan die van de Middeleeuwer, maar de botsingen en dilemma’s zijn niet minder ingrijpend. In onze werkelijkheid draait het om economie en euro. Als we denken dat dit de enige werkelijkheid is, ziet er het niet best voor ons uit. Die werkelijkheid balanceert namelijk op de rand van de afgrond. Ook een schijnwereld. Ik heb daarom wel waardering voor die mensen in hun tentje op het Beursplein en op het Malieveld. Ze willen onze ogen openen voor andere waarden in de samenleving. Zij leggen zich niet bij de situatie neer, gaan op zoektocht.

Het is hoopgevend dat er altijd weer mensen zijn die de spanning tussen twee werelden weten te onderkennen, de confrontatie aangaan en op zoek gaan naar nieuwe wegen. Is dat niet corebusiness van de echte leider, de dichter, de dominee…nou ja, eigenlijk van iedereen, want Beatrijs kon het ook.

Klaas Hendrikse, de atheistische dominee uit Zeeland, kan het volgens mij niet. Er stond een interview met hem in de krant, want hij heeft weer een boek geschreven onder de niets verhullende titel “God bestaat niet en Jezus is zijn zoon”. Ik maak uit dat interview op dat hij van niemand meer houdt, alleen van zichzelf en dat hij nergens meer in gelooft, alleen in zichzelf. Hij vindt dat hij niet in de kerk thuishoort: “De kerk had niet de guts om me eruit te mieteren.” Maar de kerk mietert er gelukkig niemand uit. Gelukkig ook voor Hendrikse. Wat moet hij buiten de kerk? Daar kan hij niemand op de kast jagen.

Nee, als het gaat om iemand die werelden met elkaar kan verzoenen, heb ik een beter voorbeeld. Iemand over wie Klaas Hendrikse het niet meer wil hebben, maar wel iemand die zijn eigen werkelijkheid (je mag ook lezen: Koninkrijk) midden in de onze plant en alles uiteindelijk omsmeedt tot een nieuwe hemel en een nieuwe aarde.

Comments (0)

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *